Sterker, hoger én een robuuste uitstraling: zo wordt de Afsluitdijk vernieuwd

Een groot deel van Nederland ligt onder de zeespiegel en dat maakt ook ons land kwetsbaar voor overstromingen vanuit de Noordzee. De zeespiegel stijgt omdat de ijskappen steeds sneller smelten vanwege de stijgende temperatuur op aarde. Een toepasselijk project is in dit kader het project Afsluitdijk, de dijk beschermt grote delen van Nederland tegen overstromingen maar voldoet niet meer aan de huidige wettelijke normen voor waterveiligheid. De dijk wordt daarom bijna over de gehele lengte versterkt en vernieuwd. Ook komen er twee nieuwe gemalen met daarin twee nieuwe pompen om meer water weg te kunnen pompen en nieuwe spuisluizen.

De Afsluitdijk is een waterkering tussen de provincies Noord-Holland en Friesland die het IJsselmeer afsluit van de Waddenzee, de kering ontleent hieraan zijn naam. De dijk is 32,5 kilometer lang, het waterkerende deel ervan is 30 kilometer. De Afsluitdijk is een onderdeel van de Zuiderzeewerken. Bijna honderd jaar geleden, in 1927 ging de eerste schop voor de aanleg van de dijk de grond in. Vijf jaar later, in 1932 werd het laatste sluitgat, `de Vlieter´ gesloten. Een jaar later kon het eerste wegverkeer er overheen.

Aan beide dijkkanten liggen sluizen voor de scheepvaart en spuisluizen, tegen Noord-Holland zijn dit de Stevinsluizen. Op Kornwerderzand, ruim 4 kilometer van Friesland liggen de Lorentzsluizen. Kunstenaar Daan Roosegaarde maakte in november 2017 van de gebouwsluizen het schitterende lichtkunstproject ‘Icoon Afsluitdijk’.

Over de Afsluitdijk ligt de Rijksweg A7. Deze weg ligt niet op het hoogste punt van de dijk maar net ten zuiden ervan, de Waddenzee kan je daarom niet zien vanaf de weg. Tussen de weg en hoogste dijkpunt ligt een fietspad. Op de plaats waar de Afsluitdijk werd gedicht, staat het Vlietermonument. Tot aan de afsluiting was het IJsselmeer een zoute zee, de Zuiderzee genaamd, erna werd het een zoetwaterbekken.

De bijna honderdjarige Afsluitdijk moet worden aangepast aan de huidige wettelijke waterveiligheidsnormen. De dijk wordt daarom versterkt zodat de dijk bestand is tegen zeer hoge waterstanden en grote golven die plaatsvinden bij een zogeheten `superstorm’ die eens in de tienduizend jaar kan optreden. Bij een combinatie van springtij en een langdurige, uitzonderlijk zware noordwesterstorm wordt het water hoog tegen de dijk opgestuwd en slaan de golven op de dijk. De dijk mag niet bezwijken als zo´n superstorm optreedt en daarom krijgt de dijk aan de Waddenzeezijde een speciale bekleding en wordt hij bijna twee meter verhoogd.

De Afsluitdijk valt onder het beheer van Rijkswaterstaat. De overheidsinstantie werkt voor de dijkversterking samen met het bouwconsortium Levvel de Afsluitdijk, bestaande uit BAM, Van Oord, Rebel en Invesis. Levvel ontwerpt, bouwt en financiert de versterking van de dijk en onderhoudt deze 25 jaar. Rijkswaterstaat werkt ook samen met De Nieuwe Afsluitdijk waarin de provincie Fryslan en Noord-Holland en de gemeenten Sudwest, Fryslan, Hollands Kroon en Harlingen vertegenwoordigd zijn.

Rijkswaterstaat zelf zorgt voor een betere veiligheid en het vergroten van de afvoercapaciteit. De regio zorgt ervoor dat de ambities op het gebied van duurzame energie, ecologie, recreatie en toerisme tot stand komen. Samen realiseren Rijk en regio zo een veilige, duurzame, aantrekkelijke en toekomstbestendige dijk. De projectkosten zijn in eerste instantie begroot op 1,571 miljard euro waarin tevens dijkbeheer en -onderhoud voor 25 jaar zijn opgenomen. Nu is het prijskaartje al ruim 2,1 miljard euro onder meer vanwege een aanpassing van de ontwerpuitgangspunten om te kunnen voldoen aan de hydraulische randvoorwaarden.

Het project omvat onder meer het versterken van de dijk, het verbeteren van de Rijksweg A7, de bouw van de keersluis Den Oever, de bouw van de keersluis Kornwerderzand, de renovatie van het Vlietermonument en de aanleg van een Vismigratievijver. De eerste drie genoemde projecten moeten dit jaar klaar zijn. De bouw van keersluis Kornwerderzand en de renovatie van het monument een jaar later en tenslotte wordt in 2025 als laatste de Vismigratievijver aangelegd. De planning is echter aan verandering onderhevig.

De dijk wordt aan de kant van de Waddenzee bekleed met 75.000 speciaal voor de dijk ontwikkelde, innovatieve betonblokken, de zogenoemde Levvel-blocs. Deze blokken zijn zo sterk dat ze de golven die bij een superstorm tegen de dijk botsen kunnen weerstaan. Ook wordt de dijk overslagbestendig, het is niet erg als er bij een zware storm water over de dijk stroomt. De binnenkant van de dijk, aan de kant van het IJsselmeer, is bestand tegen een golfoverslag van tien liter water per seconde per meter.

De wijze waarop de dijkversterking plaatsvindt noemt Rijkswaterstaat adaptief deltamanagement, de vernieuwde Afsluitdijk voldoet tot tenminste 2050 aan de wettelijke normen voor waterveiligheid. Door nu alvast slimme maatregelen te nemen, is de dijk in de toekomst met relatief eenvoudige ingrepen verder te versterken. Zo gaat de bekleding met de Levvel-blocs minstens een eeuw mee. En er kan, als dat in de toekomst nodig blijkt meer golfoverslag worden mogelijk gemaakt door de dijk aan de kant van het IJsselmeer verder te versterken.

Het verbeteren van de Rijksweg A7, waarover elke dag circa twintigduizend voertuigen rijden, is nodig om de weg veilig te kunnen houden. De weg heeft aan beide zijden een smalle vluchtstrook van 2,8 meter breedte, maar de huidige norm is een breedte van 3,5 meter. Omdat de weg `opgesloten´ zit tussen het IJsselmeer en de dijk, is het verbreden van de vluchtstrook lastig. De oplossing is gevonden in het versmallen van de middenberm door het plaatsen van een innovatieve geleiderail zodat toch bredere vluchtstroken ontstaan.

Het verharden van de middenberm en het nieuwe wegprofiel maken ook een nieuw waterafvoersysteem nodig. In plaats van een dubbeldaks profiel, waarbij beide rijbanen onder een lichte dwarshelling toelopen en regenwater zowel naar de zijkanten als naar de middenberm wegstroomt, krijgt de weg één dakprofiel van rijbanen, enkeldaks. De middenberm ligt op gelijke hoogte als het hoogste punt van de weg. Als het regent, stroomt het water niet meer weg naar de middenberm, maar alleen naar de linker- en rechterzijde van de weg. Er komt een compleet nieuw hemelwaterafvoersysteem, wanneer het regent stroomt het regenwater onder het wegdek door naar het IJsselmeer.

Bij Den Oever komt een keersluis voor de schutssluizen. De keersluis staat onder normale omstandigheden open zodat schepen kunnen passeren. De keersluis gaat pas dicht als het waterpeil in de Waddenzee te hoog wordt. Zo is het achterland beschermd. Bij het Friese Kornwerderzand komt een keersluis aan de kant van de Waddenzeezijde van de draaibruggen. Ook deze keersluis beschermt het achterland tegen extreem hoogwater. Door de keersluis aan de Waddenzeezijde te situeren, wordt de cultuurhistorische waarde van het gebied zo min mogelijk aangetast.

Er komen twee nieuwe spuisluizen om meer water vanuit IJsselmeer naar de Waddenzee te kunnen afvoeren. Ze komen bij Den Oever in de tusseneilanden van het sluiscomplex. Er komen ook twee gemalen die zijn uitgerust met elk twee gigantische pompen met een capaciteit van maar liefst 235 m² water per seconde. Als het water in de Waddenzee te hoog staat om het water af te voeren via de spuisluizen kunnen de twee pompen in de gemalen het water wegpompen naar de Waddenzee. Zo wordt voorkomen dat het waterpeil in het IJsselmeer te hoog wordt.

Bij Kornwerderzand komt een vismigratievijver zodat vissen kunnen trekken tussen de Waddenzee en het IJsselmeer. De schutsluis en de bruggen bij Kornwerderzand worden verbreed zodat grotere schepen van en naar het IJsselmeer kunnen varen. Verder wordt er een wandel- en fietspad aangelegd aan de Waddenzeezijde van de Afsluitdijk, wordt de openbare ruimte rond het Vlietermonument anders ingericht en geeft Daan Roosegaarde zijn kunstproject `Lichtpoort´ nieuw elan bij de heftorens van de spuisluizen. Als het project Afsluitdijk klaar is, ligt er een veilige, duurzame, aantrekkelijke en toekomstbestendige dijk.

Druk voor meer foto's op de volgende link:

De vernieuwde Afsluitdijk